Vạch trong gia phả việc anh em bất hòa do cụ Trần Hữu Vinh đời 9 viết

Người dịch: Giáo sư Phan Văn Các

Nguyên Viện trưởng Viện Hán Nôm

            Sơ đồ không hết ý                           Dùng lời nói rõ thêm

Nhớ thủa Đông A xưa                     Cũng là một vọng tộc.

Lời ghi chép giản đơn                      Tên gọi vẫn ngát thơm,

Từ khi có Vân Đình                         truyền lại có họ Trần,

Gặp vận hội tốt lành                        đã một thời phồn thịnh.

Có thuần phong hoà muc                có cảnh tượng thái hoà.

Kìa chú bác anh cha                        cùng anh em con cháu.

Đất vua, dân của vua                       sức Đế phép của Đế.

Vốn tự nhiên trời phú                      Cổ phong thật hồn nhiên.

Sân với nhà hiếu hữu                       móng nền là nhân nghĩa

Triệu bồi và tích luỹ                         Cho tươi tốt phồn vinh

Từ một gốc một rễ                            Sinh ngàn lá ngàn cành

Đời này, thời này đây                       Tiếng tốt, lại đức lành.

Năm này sang năm khác                  Vật đổi lại sao dời,

Phong hội lên rồi xuống                  Khí thế thịnh lại suy,

Ngọc bích có tỳ vết                          Gỗ tốt có chút mục

Nghe rằng năm Vĩnh Hựu               chẳng được như lòng xưa

Tình cốt nhục thân thương              mà coi như thù địch.

Nên nhà cửa cách chia                    có tẩm đường riêng biệt.(5)

Rốt cuộc phong thanh ấy                Tâm sự là như thế

Mà từ nay về sau                             Cũng nhờ vua nhờ trời

Dưới niên hiệu Thiệu Trị                Tề tựu ở nhà thờ (6)

Nhớ ân trạch thời xưa                      bàn sửa sai ngày trước

Cùng một ý phụng thờ                     Hai nhà nên hợp tế (7)

Thi hành chưa được mấy                 Đã nhanh chóng bị dừng

Than thở ôi! Lòng người                 Như thế, như thế đấy!

Hỡi ôi, ý của trời                              Chưa cho, chưa đồng ý.

Gạo giã và vải may                          Phải dám làm biết hối

Nước nguồn, mà cây cội                  Phải biết nghĩ cho sâu.

Nhật nguyệt ở nơi đâu                     Tâm lý cùng cảm xúc.

Mãi đến thời Tự Đức                       Lại họp tại bản đường (8)

Nghĩ xưa mà xót nay                       Hồi tâm mà hướng Đạo

Thăm cành mà ngắt cây                   ngược dòng mà tìm nguồn

Xuân thu năm gần đây                     Lập thành ra điều lệ. (9)

Sắm sanh vài lễ phần                       Sang lạy trước nhà thờ (10)

Nhớ xưa, lo giữ cuối                        Đền gốc trở lại nguồn

Người ta gốc ở Tổ                            Lễ thì cốt phải tôn

Như nước kí có nguồn                     Như cây kí có gốc

Khuyên cháu con gắng sức             Ngước trông tiền nhân ta.

Công đức thật bao la                       Tinh thần nên hội tụ.

Vẫn nguyên vẹn như xưa                Đầy đủ lử điển hình,

Trăm đời không dời đổi                  Vạn đại như nhìn thấy.

Mừng vui mà rạng trước                 Kế chí mà thuật sự

Được chí thành tận thiện                 cùng một lòng tôn kính.

Từng có thơ nấu đậu (1)                  Lại có vịnh môn tường (2)

Thấy xe đổ phải răn (3)                   Không quên khắc vào xương.

Lẽ hằng trong trời đất                      Nghĩa thông suốt cổ kim

Đứng đầu trăm đức hạnh                 Cội nguồn vạn điều lành (4)

Đều bắt đầu ở đây                            Không gì lớn hơn thế!

Vạch ra trong gia phả                      Để khuyên nhủ cháu con

Xét cho rõ cội nguồn                       Mà biết điều sau trước,

Trăm ngàn ngày như một,               Cho mãi đến muôn năm.

        Chú thích của người dịch:

(            1)   Thơ nấu đậu: Nguỵ Văn đế Tào Phi ra lệnh cho em ruột là Đông A Vương Tào Thực trong thời         gian bảy bước chân phải làm xong một bài thơ (Vì thế cũng gọi là Thất bộ thi – thơ bảy bước), nếu         không sẽ trị tội.

      Tào Thực có thơ:   Chử đậu nhiên đậu ki

                                    Đậu tại phủ trung khấp

                                    “Bản thị đồng căn sinh

                                    Tương tiên hà thái cấp?”

         Nghĩa là:             Đốt cành đậu luộc đậu

                                    Đậu trong nồi than khóc,

                                    “Sinh ra từ một gốc

                                      Sao đốt nhau dữ thế?”

       Điều này thường dùng để nói cảnh anh em bất hoà và khuyên nên nhớ đến tình nghĩa cùng một cội         nguồn.

(           2)   Thơ “môn tường” lấy chữ ở sách Luân ngữ nói về công ơn thày dậy.

(           3)   “Thấy xe đổ phải răn” lấy chữ trong Hàn thi ngoại truyền rằng “Tiên xa phúc, hậu xa giới”           nghĩa  là “Xe trước đổ, xe sau phải lo tránh”, để nói phải rút kinh nghiệm để khỏi phải sai lầm mà      người đi trước đã mắc.

(          4)   Sách xưa nói chữ hiếu đứng đầu bách hạnh, là khởi nguồn của muôn điều thiện. Đây dùng để        nhắc nhở con cháu về đạo hiếu.
            5)  Tiền nhân ta truyền lại rằng: Tổ Phúc Độ nhà ta, tiên tổ phụ huynh nguyên ở nhà thờ Trần       Quang    Mạch, Anh em bất hoà, nên lập riêng nhà thờ, thờ cúng, phụng sự riêng.
          6)  Nhà thờ do Trần Hữu Quyền phụng tự.
          7)  Hai nhà thờ do Trần Mạch và Trần Quyền phụng sự.
          8)  Bốn năm năm, nhà thờ Trần Hữu Quyền phụng sự. 
          9)  Cứ đến ngày giỗ, biện lễ vật phỏng tiền một quan, Ngoài ra còn có việc hỉ, việc mừng, thì biện lễ  mừng khoảng trên dưới ba quan.
         10)  Nhà thờ Trần Quang Mạch phụng sự.